GİRİŞ
Limited şirketler Türk Ticaret Kanunu’nda sermaye şirketleri arasında düzenlenmektedir. Her ne kadar şirketin ayrı tüzel kişiliği olsa da bazı konularda limited şirket müdürünün sorumluluğu mevcuttur. Bu yazımızda limited şirket müdürlerinin hukuki sorumluluklarına, genel ve özel sorumluluk hallerine, sorumluluğun şartlarına ve sorumluluğu kaldıran hallere değinilecek, daha sonra cezai sorumlulukları ve şirketin kamu borçlarından doğan sorumlulukları incelenecektir.
Hukuki Sorumluluk
Kusurlu davranışları ile şirket tüzel kişiliğinin zararına neden olan limited şirket müdürünün sorumluluğu söz konusudur. Türk Ticaret Kanunu madde 553 doğrultusunda limited şirket müdürleri, kanundan ve şirket sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini kusurları ile ihlal ettiklerinde şirkete, ortaklara ve şirket alacaklılarına karşı verdikleri zararlardan sorumludurlar.
Genel Sorumluluk Halleri
1. Sözleşmeden Doğan Sorumluluk
Şirketin esas sözleşmesine müdürlerin yerine getirmekle yükümlü olduğu bir hüküm konulması hâlinde, bu hükmün yerine getirilmemesinden dolayı limited şirket müdürünün sorumluluğu ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla esas sözleşme hazırlanırken meydana gelebilecek olaylar ve olası sorunlar derinlemesine düşünülmeli ve sözleşme hükümleri ona göre yazılmalıdır. Bu yüzden süreci sözleşmeler hukuku alanında uzman bir avukat ile sürdürmek en sağlıklısı olacaktır.
2. Kanundan Doğan Sorumluluk
TTK m.553/1 hükmü gereğince, kanundan veya esas sözleşmeden doğan bir görevi veya yetkiyi, kanuna dayanarak, başkasına devreden organlar veya kişiler, bu görev ve yetkileri devralan kişilerin seçiminde makul derecede özen göstermediklerinin ispat edilmesi hâli hariç, bu kişilerin fiil ve kararlarından sorumlu olmazlar. Devredenin kusuru yoksa sorumluluk, yetki devri yapılan kimselere ait olacaktır. Fakat tabiidir ki müdürler, kendi kontrolleri dışında meydana gelen olaylardan dolayı sorumlu tutulamayacaklardır.
TTK m. 625/1 uyarınca; yetki ve görevlerini devreden müdürler, yetki ve görev devredilen kişilerin kanuna, şirket sözleşmesi, iç tüzük ve talimatlara uygun hareket edip etmediklerini gözetlemekle yükümlüdür, bu yetki devredilmez. Bu yükümlülüklerin kanunda düzenlenmiş olması sebebiyle söz konusu devir ve gözetimde özen göstermeyen limited şirket müdürünün sorumluluğu işletilebilecektir.
3. Haksız Fiilden Doğan Sorumluluk
Hukuka aykırı bir fiille ve kusurlu olarak başkasına zarar veren kişi bu zararı tazmin etmekle yükümlüdür. Aynı şekilde limited şirketin müdürünün haksız fiil sorumluluğu da mevcuttur. Türk Ticaret Kanunu madde 632 doğrultusunda müdürlerin şirkete ilişkin görevlerini yerine getirirken işledikleri haksız fiillerden şirket sorumludur. Burada limited şirketin de kusursuz sorumluluğu söz konusu olup sorumluluktan kurtulması mümkün değildir.
Türk Borçlar Kanunu ("TBK") kapsamında haksız fiile maruz kalan kişi seçimlik hakkı olduğu için ister şirkete isterse zarara sebep olan kişiye zararın tazmini için başvurabilir. TBK'nın 61. Maddesi gereğince, dış ilişkide birden fazla kişi ile birlikte zarara neden olunduğunda şirket ve müdür arasında müteselsil sorumluluğa ilişkin hükümler uygulanır. Dolayısıyla limited şirketin müdürünün haksız fiil sorumluluğu da bu durumda seçimlik olarak işletilebilecektir.
4. Diğer Sorumluluk Hâlleri
Ortak Sayısının Bire Düşmesi Durumunda Bildirim
TTK'nın 574. maddesi uyarınca; limited şirketlerde ortak sayısı bire düştüğünde bu durum, bu sonucu doğuran işlem tarihinden itibaren yedi gün içinde müdürlere yazılı olarak bildirilecektir. Müdürler bildirim tarihinden itibaren yedinci günün sonuna kadar, şirketin tek ortaklı olduğunu, bu ortağın adı, yerleşim yeri ve vatandaşlığını tescil ve ilan ettirmelidir, aksi takdirde müdürler doğacak zararlardan sorumludur.
Genel Kurul Kararları Aleyhine Kötü Niyetle İptal ve Butlan Davası Açılması Halinde Sorumluluk
Şirket genel kurul kararına karşı kötü niyetli olarak iptal ve butlan davası açıldığında davacılar bu sebeple şirketin uğradığı zararlardan müteselsilen sorumlu olacaktır. Müdürlerin kötü niyetle iptal davası açması halinde, müdürler de şirketin uğramış olduğu zararlardan şahsen sorumlu tutulurlar.
Birleşme, Bölünme ve Tür Değiştirmede İlgililerin Zarara Uğratılması Halinde Sorumluluk
Türk Ticaret Kanunu madde 193 uyarınca birleşme, bölünme veya tür değiştirme işlemlerine herhangi bir şekilde katılmış olan müdürler, şirketlere, ortaklara ve alacaklılara karşı kusurları ile verdikleri zararlardan sorumludur.
Hâkim Şirket ve Bağlı Şirket Arasındaki Hakimiyetin Hukuka Aykırı Kullanılması Halinde Sorumluluk
Denkleştirme, faaliyet yılı içerisinde fiilen yerine getirilmediğinde ya da süresinde denk bir istem hakkı tanınmadığında, bağlı şirketin her ortağı, hâkim şirket limited şirket olduğunda, limited şirketten ve kayba sebep olan müdürlerden şirketin zararını tazmin etmelerini isteme hakkına sahiptir. Kayba sebep olan işlemin benzer koşullarda şirket menfaatlerini dürüstlük kuralına uygun olarak gözeten ve tedbirli bir yöneticinin özeniyle hareket eden, bağımsız şirket yöneticileri tarafından da yapılabileceğinin ispatlanması hâlinde tazminata hükmedilmeyecektir.
Özel Sorumluluk Halleri
Limited şirket müdürleri hakkında genel sorumluluktan ayrı olarak bazı özel sorumluluk hâlleri de mevcuttur. Bu sorumluluk hâlleri belgelerin ve beyanların kanuna aykırı olması (TTK 549), sermaye hakkında yanlış beyanlar ve ödeme yetersizliğinin bilinmesi (TTK 550), değer biçilmesinde yolsuzluk, (TTK 551), halktan para toplamak (TTK 552) ve diğer sorumluluk hâlleri olarak incelenecektir.
1. Belgelerin ve Beyanların Kanuna Aykırı Olması Halinde Sorumluluk
Türk Ticaret Kanunu madde 549 doğrultusunda şirketin kuruluşu, sermayenin artırılması ve azaltılması, birleşme, bölünme, tür değiştirme gibi işlemlerle ilgili belgelerin, taahhütlerin, beyanların ve garantilerin yanlış, hileli, sahte, gerçeğe aykırı olmasından, gerçeğin gizlenmiş olmasından ve diğer kanunlara aykırılıktan doğan zararlardan, belgeleri düzenleyenler veya beyanları yapanlar, kusurları varsa bunlara katılanlar da sorumludur. Düzenleyenler kusurlu olup olmadıklarına bakılmaksızın sorumlu tutulurken katılanlar kusurları oranında sorumlu tutulur.
2. Sermaye Hakkında Yanlış Beyanlar ve Ödeme Yetersizliğinin Bilinmesi Halinde Sorumluluk
Sermaye tamamıyla taahhüt olunmamış veya karşılığı kanun ya da şirket sözleşmesi gereğince ödenmemiş olmasına rağmen taahhüt edilmiş veya ödenmiş gibi gösterenler ile kusurlu olmaları kaydıyla, şirket yetkilileri bu payları üstlenmiş kabul edilecek ve zarardan payları oranında müteselsilen sorumlu olacaklardır. Ayrıca sermaye taahhüdünde bulunmuş olanların ödeme yeterliliğinin olmadığını bilen ve buna onay verenler, söz konusu borcun ödenmemesinden doğan zararlardan sorumlu tutulurlar. Dolayısıyla bu tür işlemlerde limited şirket müdürünün sorumluluğu doğmaması adına ilgililer oldukça dikkatli davranmalıdır.
3. Sermayeye Değer Biçilmesinde Yanlışlık Yapılması Halinde Sorumluluk
TTK'nın 551. maddesi uyarınca; ayni sermaye veya devralınacak işletme ve ayınların değerlemesinde emsaline oranla yüksek fiyat biçenler, işletme ve aynın niteliğini veya durumunu farklı gösterenler ya da başka şekilde yolsuzluk yapanlar, bundan doğan zararlardan sorumlu tutulmaktadır. Burada sorumluluk kusur nispetinde dikkate alınacaktır.
Limited Şirket Müdürünün Cezai Sorumluluğu
Limited şirketler müdürler tarafından idare edilmektedir. Dolayısıyla tüzel kişilerin cezai sorumlulukları olmadığından limited şirket müdürünün cezai sorumluluğu mevcuttur. Çünkü şirketi idare eden müdürlerdir. Dolayısıyla müdürlerin ve diğer yetkililerin görevleri belirlenirken cezai sorumluluk göz önünde bulundurulmalı ve ona göre işbölümü yapılmalıdır. Çünkü, ceza hukukunda kast ve kusur oldukça önemli olup mahkemeler, gerçek faili belirlemek için müdürlerin sorumluluklarını ve görev dağılımını göz önüne almaktadır. Bu sebeple limited şirket müdürleri cezai sorumluluktan korunmak için gerekli hukuki tedbirleri almalı ve yetkileri açıkça belirlemelidir. Bu noktada sorumlulukların iyice dağıtılması bakımından bir ticaret ve şirketler hukuku uzmanı ile beraber çalışmak ileride meydana gelebilecek cezaları önleyebilecektir.
Limited Şirket Müdürünün Kamu Borçlarından Doğan Sorumluluğu
Müdürlerin kamu borçlarından doğan sorumlulukları; Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunu madde 35, Vergi Usul Kanunu madde 10, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu madde 88’de düzenlenmiştir.
Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun madde 35 doğrultusunda, limited şirket ortakları şirketten tamamen veya kısmen tahsil edilemeyen veya edilemeyeceği anlaşılan amme alacağından sermaye hisseleri oranında doğrudan sorumlu olurlar ve takibe tabi tutulurlar. Müdürlere takip yapılabilmesi için kamu alacağının limited şirketten tahsilinin imkânsız olması ön şart olarak kabul edilmektedir. Amme alacağı vergi borçlarının yanı sıra, devlete ve diğer kamu kurumlarına ait resim, harç, vergi cezası, para cezası gibi asli ve gecikme zammı, faiz gibi alacakları ve bunların takip masraflarını da kapsamaktadır.
Vergi Usul Kanunu madde 10 doğrultusunda, limited şirkete ait vergi ve buna bağlı alacakların müdürlerin malvarlığından alınabilmesi için, vergi alacağının limited şirket malvarlığından alınamamış olması, bunun yanında vergi ve ödevlerin ödenmemiş olmasında müdürlerin kusurlarının bulunması gerekir. Dolayısıyla limited şirket müdürünün vergi borcundan sorumluluğu için için önce şirkete başvurulmalı, şirketten tahsil edilemediği hâlde müdürlerin sorumluluğuna gidilmelidir.
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu madde 88 doğrultusunda, prim ve diğer alacaklar, haklı bir sebep olmadan ödenmezse üst düzey yöneticilerin ve kanuni temsilcilerin sorumluluğu doğacaktır. Müdürler, ödememe olgusunun haklı sebebe dayandığını ispatlayarak sorumluluktan kurtulabilir. Aksi durumda limited şirket müdürünün borçlardan sorumluluğu doğacaktır.
SONUÇ
Görüldüğü üzere limited şirket müdürlerinin çok ciddi sorumlulukları vardır. Farkında olarak veya olmayarak bu sorumluluklar ihlal edildiğinde yaptırımlarla karşılaşma olasılığı çok yüksektir. Bu yüzden özellikle sorunlar ortaya çıkmadan önleyici hukuk desteği alınmalı ve uzman bir şirketler hukuku avukatı ile iletişime geçilmelidir.
Konu hakkındaki sorularınız ve hukuki yardım için info@paldimoglu.av.tr üzerinden iletişime geçebilirsiniz.